نویسندگان: محمدرضا جباری, علی حسین پور منبع: تاریخ اسلام در آینه پژوهش - سال دهم - شماره دوم - پیاپی 35 - پاییز و زمستان 1392 چکیده: با رحلت غم‌بار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حوادث تلخ دیگری رخ داد که نوک اصلی پیکان این حوادث متوجه اهل‌بیت(علیهم السلام) رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود. تجمع تعدادی از مهاجران و انصار در سقیفه، سرآغاز شکل‌گیری جریان انحراف مسیر خلافت بود؛ جریان اما به اینجا ختم نشد و پیامدهای آن، حتی در شکل هجوم به خانه برترین بانوی هستی و مصدومیت و سپس شهادتش بروز یافت. در…

نویسندگان: محمدیعقوب بشوی و ناصر رفیعی منبع: طلوع نور سال دهم زمستان 1390 شماره 38 چکیده: نویسنده کتاب صحیح بخاری در کتاب خود درباره برخورد حضرتفاطمه (سلام الله علیها) با ابوبکر، درباره حقوقش پنج روایت را آورده است که با بررسی دقیق این روایات، می‌توان علل و انگیزه اعتراض آن حضرت(سلام الله علیها) را علیه ابوبکر به دست آورد. در این روایات به صراحت درباره برخی مطالبات ایشان، همچون فئ فدک، حق ذی‌القربی، خمس، ارث و میراث پدری صحبت شده است. همچنین در پایان با تمسک به یک روایت، از جانشینی خلفا سخن به میان آمده است.  با توجه به…

نویسنده: بهشتی، احمد قبسات، پاییز 1386 - شماره 45 علمی-پژوهشی، (16 صفحه - از 5 تا 20) چکیده: هرچند فرقه‌های اسلامی در اصل مسئله نبوت،چندان اختلافی با یکدیگر ندارند، در موضوع امامت،اختلاف آن‌ها گسترده است.برخی به‌طور کلی امامت را انکار کرده‌اند،ولی بیشترشان نیز ضرورت آن را پذیرفته‌اند. اینان بر دو دسته‌اند:گروهی نصب امام را بر خدا واجب ندانسته‌اند ازهمین‌رو، ضرورتی نمی‌بینند که او معصوم و از هرجهت کامل باشد.شیعیان معتقدند امام باید معصوم و منصوب از طرف خدا باشد.در این نوشتار،با آرای فرهیختگانی همچون ابن سینا،سهروردی،صدر المتالهین،ابن عربی،مولوی،سید حیدر آملی و امام فخر رازی‌ آشنا می‌شویم.وی می‌گوید شیعهء امامیهء،قطب عالم…

نویسندگان:  آرش رجبی و سیده معصومه طباطبایی چکیده : گوهر معرفت به امام در یکی از روایاتی که هم از نظر لفظی و هم از نظر معنایی متواتر و مورد اتفاق فریقین است،‌ یعنی حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیّة» می‌تواند به عنوان عیاری برای سنجش میزان صدق و حقانیت رویکردها و مواضع انسان در طول تاریخ به شمار آید،‌ این مقاله با روش کتابخانه‌ای در گردآوری اطلاعات با شیوهٔ تحلیلی و توصیفی در تحلیل داده‌ها،‌ به تطبیق این حدیث بر مبنای مواضع و رویکردهای حضرت فاطمه زهرا (سلام اللّه علیها) مبادرت می‌ورزد و با…

نویسندگان: احمدوند، عباس؛ بهرامی، بهرام؛ غضنفری، سعادت؛ منبع: اسلام در آیینه پژوهش، پاییز 1389 - شماره 27 ، (12 صفحه - از 17 تا 28) چکیده: قیام توابین و مختار، با هدف خونخواهی امام حسین( انجام گرفت که رهبران آنها دیدگاه و روش‌های انقلابی متفاوتی داشتند؛ توابین بیشتر در پی جبران قصورشان در قبال قاتلان دشت طف بودند و معیار‌های دشواری برای جذب نیرو داشتند. از این‌روی، تنها راه تحقق هدف خود را جان‌فشانی دانسته، قائل به اصالت وسیله، هم‌پایة هدف بودند. دیدگاه مذهبی توابین و راه تحقق هدفشان، در جامعه آن روز کوفه اقبال عام نیافت و نتوانستند هدف…

نویسنده: سليميان خدامراد این نوشتار در پی بازنمایی یکی از دیدگاه های مربوط به پایان زندگی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است؛ دیدگاهی که به استناد برخی سخنان و روایات، پایان زندگی حضرت را «شهادت» دانسته است. این دیدگاه بر روایاتی مبتنی شده که به صورت کلی فرجام پیشوایان معصوم علیهم السلام را شهادت دانسته و نیز برخی سخنان که در باب چگونگی شهادت وی نکاتی به میان آورده اند. بررسی ها ضمن ناتمام دانستن این روایات و حکایات برای استدلال به شهادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، با توجه به تفاوت های بنیادین بین دوران…

نویسندگان: جواد حسینی منبع: فرهنگ کوثر 1386 شماره 71 حضرت معصومه یا فرزند بلافصل امام موسی بن جعفر علیه السلام است که از مادری به نام نجمه خاتون زاده شده. القاب آن حضرت عبارت‌اند از: معصومه، کریمه اهل بیت، طاهره، حمیده، رشیده، تقیّه، مرضیّه، رضیّه، برّه، اخت الرضا(علیه السلام).[1] ولادت آن حضرت در اول ذیقعده الحرام 173ق در مدینه منوّره رخ داد.[2] او در 23 ربیع الاوّل 201 هجری وارد قم شد و بعد از هفده روز، در دهم رییع الثانی 201 در 28 سالگی دار فانی را وداع گفت. جایگاه ویژه حضرت معصومه(سلام الله علیها) در میان فرزندان موسی…

شاهزاده معظمه و بانوی مكرمه، مهین دخت هفتمین خورشید فلـك امامت، حضرت باب الحوائج موسی بن جعفر(علیه‌السلام)، به ستودگی صفات و روحانیت و عبادت و بزرگی منزلت و تقوا ممتاز بود. حـضـرت ولیه الله و صفیته، خاتون خلق جهان و ناموس خداوند عالمیان، عابده زاهده متقیه، عارفه كامله ستوده، مخدره معصومه، فاطمه، دخت گرامی امام موسی كاظم(علیه‌السلام) دارای مقامی عالی و منزلتی متعالی و شأنی رفیع و مكانی منیع است. مزار كثیرالانوارش در مـدینـه‌المؤمنین، شهر قم است و حرمش ملجأ زائرین و تمام مسلمین و مؤمنین و محل اجابت دعوات و بروز كرامات و خوارق عــادات بـوده و ثـواب زیارتش…

نویسنده: سید جواد حسینی امام حسن عسکری (ع) در دوره امامت، با گروه‌هایی روبه‌رو بودند که هر یک به‌نوبۀ خود، انحرافی عظیم در دین ایجاد می‌کردند؛ ازاین‌رو در برخورد با این‌گونه انحرافات، دو روش غیرمستقیم و مستقیم را پیش گرفتند و با تلاش وسیع علمی و پرورش شاگردان و همچنین توجیه و راهنمایی بزرگان شیعه در روش غیرمستقیم و برخورد با غلات، صوفیان، ثنویه و … در روش مستقیم و معرفی جانشین خود، از انحرافات بسیاری در دین جلوگیری کردند. متن کامل مقاله    

نویسنده: احمدرضا بهنيافر مبارزات و مواضع سیاسی ائمه (علیه السلام) در برابر جریان‌های حاکم، منطبق با شرایط جامعه بود. امام حسن عسکری(علیه السلام) نیز در دوران امامت خویش با توجه به محدودیت‌های سیاسی شدید از راه‌های مختلف به اتخاذ مواضع سیاسی منطقی پرداخت که نتیجه آن، حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینه‌سازی برای غیبت امام زمان(عج) بود. خلفای عباسی نیز با وجود ضعف حاکم بر دستگاه خلافت، هیچ‌گاه از امام(علیه السلام) و اقدامات ایشان غافل نشده و در نهایت ایشان را به شهادت رساندند. در مقاله حاضر با استفاده از شیوه توصیف و تحلیل، ضمن پرداختن به شرایط سیاسی…

نویسنده: رحیم امرایی درباره رویدادهای تاریخ صدر اسلام پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بسیار گفته و نوشته شده است. نوشتار حاضر کوشیده است رفتار خواص جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) را در مواجهه با حق خلافت اهل‌بیت: در قالب محورهای زیر بررسی کند: توجیه و تأویل ادلّه قرآنی، جعل سبب نزول آیات، تحریف معنای آیات، توجیه و تأویل ادله حدیثی، تحریف لفظی و معنوی حدیث، توجیه خلافت با اجماع و شورا، جعل فضائل برای خلفا، و فرقه‌سازی. مقاله با این جمع‌بندی به پایان رسیده است که اختلاف شیعه و سنی در موضوع خلافت، تا حد زیادی اثرپذیرفته از…

(به همراه رساله مولودیه آقای رضی قزوینی (م 1096 ق)) نویسنده: جعفریان، رسول       چکیده: ثبت تاریخ‌های ولادت و وفات ائمه( یکی از قدیمی‌ترین کارهایی است که مورخان اسلامی بدان پرداخته‌اند و کتاب‌هایی نیز در این موضوع به رشته تحریر درآورده‌اند، اما با وجود توجه فراوان به این تاریخ‌ها، اختلافات بسیاری در ثبت و ضبط آنها به چشم می‌خورد. یکی از این اختلاف‌ها مربوط به واقعه ولادت پیامبرص است. نوشته حاضر با هدف بررسی این موضوع و کاوش در دیدگاه ثقة‌الاسلام کلینی و شیخ مفید سامان یافته و نقل‌های مختلف را دربارۀ تاریخ ولادت آن حضرت، یادآور شده است.…

نویسندگان: حسین قاضی خانی چکیده: بحث در اثبات وجود امام دوازدهم شیعیان امامی، در گذر تاریخ همواره مطرح بوده است. امروزه افرادی مانند احمد الکاتب وجود وی را رد و بحث نواب اربعه را ساختگی برمی‌شمارند. مقالۀ حاضر درپی جواب‌گویی به این‌گونه بحث‌هاست.در نوشتۀ پیش رو، کوشیده شده است با بررسی منصب وکالت در عصر غیبت صغرا از راه شناخت وکلا و چگونگی فعالیت‌های آنان به اثبات وجود امام زمان( از راه تاریخی و نه از راه‌های کلامی و حدیثی پرداخته شود. در ابتدا نویسنده درپی این مطلب است که آیا در منابع کهن شیعی اطلاعات تاریخی در مورد منصب…

نویسنده: پیرمرادیان، مصطفی؛ منتظر القائم، اصغر؛ بوسعیدی، فرشته؛       چکیده: امامان شیعه به اقتضای شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه برنامه ای برای ارشاد و هدایت وتمدن سازی جامعه در نظر گرفتند و در راستای فرهنگ سازی به تربیت شاگردان بسیاری همت گماشتند تا در کنار ایشان کاروان بشریت را به سوی توحید و تداوم مدنیت اسلامی رهنمون باشند. در این میان امام حسن عسکری (ع) نیز برای نیل به مقاصد خویش شاگردانی تربیت کردند، که از آن میان تعداد زیادی ایرانی تبار بودند و در انتقال اندیشه ها و عقاید و اهداف امامان شیعه در جامعه اسلامی به ویژه…

نویسنده: علی ربانی گلپایگانی چکیده وجود «امام»، مصداق و مظهر کامل لطف الاهی برای مکلفان، حافظ و مجری احکام شریعت، مقتدای امت و فلسفه آفرینش است. چگونگی تحقق اهداف و آثار یاد شده از طریق امام غایب، پرسشی است که از دیر زمان مطرح بوده و از سوی پیشوایان معصوم و عالمان امامیه به آن پاسخ داده شده است. اما – تا آن جا که نگارنده آگاهی دارد ـ تاکنون اثری که همه ابعاد این مسئله را محققانه بررسی کرده باشد، نگارش نیافته است. نوشتار حاضر آثار امام غایب را در دو قلمرو «تکوین» و «تشریع» مورد پژوهش قرار داده…

نویسندگان: رقیه نصیری و  سید علی ربانی موسویان   چکیده یکی از مسلمات تاریخی صدر اسلام، موضوع هجوم به بیت وحی بعد از نبی مکرم اسلام است. از شخصیت‌های مهمی که در این جریان مورد تعرض واقع شده حضرت زهرا است که از نتایج این تعرض، سقط فرزند ایشان است. مساله مورد بررسی عبارت از این است که مسئولیت کیفری این جرم چیست؟ و بر عهده کیست؟ و چه نتایجی از آن حاصل می‌گردد؟ در پژوهش حاضر تلاش گشته، با ارائه اسناد روایی و تاریخی از منابع فریقین، ضمن شناسایی عوامل اصلی آن، مجازات جرم مذکور از منظر فقه را…

نویسنده: سید فاطمه هاشمی چکیده: در سبب نزول آیه ی اشتراء نفس دو نوع از روایات مطرح است: 1. روایاتی که سبب نزول آیه را در شأن امیرالمؤمنین علی علیه السلام و در لیلة المبیت ذکر کرده است. این روایات در کتب روایی شیعه و سنّی به گونه ی متواتر، نقل شده است. 2. روایاتی که سبب نزول آیه را در شأن برخی صحابه هم چون صهیب و ابوذر، یاد می کند. نویسنده ضمن بیان نمونه هایی از روایات هر دو گروه، به بررسی روایات گروه دوم پرداخته، سند و متن این روایات را مخدوش شمرده و نتیجه می گیرد…

نویسنده:  رحیم امرایی چکیده مقاله درباره رویدادهای تاریخ صدر اسلام پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بسیار گفته و نوشته شده است. نوشتار حاضر کوشیده است رفتار خواص جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) را در مواجهه با حق خلافت اهل‌بیت: در قالب محورهای زیر بررسی کند: توجیه و تأویل ادلّه قرآنی، جعل سبب نزول آیات، تحریف معنای آیات، توجیه و تأویل ادله حدیثی، تحریف لفظی و معنوی حدیث، توجیه خلافت با اجماع و شورا، جعل فضائل برای خلفا، و فرقه‌سازی. مقاله با این جمع‌بندی به پایان رسیده است که اختلاف شیعه و سنی در موضوع خلافت، تا حد زیادی…

نویسنده: محمد جواد یاوری چکیده مقاله: تأکید قرآن بر توجه به تاریخ و عبرت آموزی از آن سبب توجه مسلمانان به علم تاریخ و تاریخ نگاری گردید. تاریخ نگاری اسلامی در آغازین مرحله خود با سیره نگاری رونق گرفت. شیعیان نیز با وجود همه موانع، سعی خود را به کار بسته و علاوه بر نگارش سیره، در دیگر گونه های تاریخ نگاری از جمله مقتل­نگاری نیز تلاش کردند و آثار با ارزشی را به وجود آوردند. کتاب های مقتل­نگاری شیعیان، بیشتر بیان شرح حال شهادت امامان معصوم ˜ و شخصیت­های برجسته شیعه از جمله حجر بن عدی است. این نوشتار…

نویسندگان:  مهران اسماعیلی و زهرا زکی چکیده مقاله: تعارض گزارش‌های آماری در بررسی‎های تاریخی، یکی از مسائل دانش تاریخ و به ویژه تاریخ‎نگاری است. این مسئله زمانی اهمیت خواهد یافت که گزارش‌های آماری فراوانی از یک رویداد در دسترس باشد. درباره حادثه کربلا، گزارش‌های آماری فراوانی در منابع یافت می‌شود. یکی از این گزارش‌ها، شمار زخم‎های امام حسین علیه السلام است. براساس استقرای نویسنده، حدود چهارده گزارش آماری در این زمینه ثبت شده است که سازگاری آنها با یکدیگر دشوار است. نویسنده در این مقاله سعی می‎کند با استفاده از روش تاریخ‎گذاری گزارش و تفکیک گزارش‎های زخم از گزارش‎های پارگی…