نویسنده: علی ربانی گلپایگانی چکیده وجود «امام»، مصداق و مظهر کامل لطف الاهی برای مکلفان، حافظ و مجری احکام شریعت، مقتدای امت و فلسفه آفرینش است. چگونگی تحقق اهداف و آثار یاد شده از طریق امام غایب، پرسشی است که از دیر زمان مطرح بوده و از سوی پیشوایان معصوم و عالمان امامیه به آن پاسخ داده شده است. اما – تا آن جا که نگارنده آگاهی دارد ـ تاکنون اثری که همه ابعاد این مسئله را محققانه بررسی کرده باشد، نگارش نیافته است. نوشتار حاضر آثار امام غایب را در دو قلمرو «تکوین» و «تشریع» مورد پژوهش قرار داده…

نویسندگان: رقیه نصیری و  سید علی ربانی موسویان   چکیده یکی از مسلمات تاریخی صدر اسلام، موضوع هجوم به بیت وحی بعد از نبی مکرم اسلام است. از شخصیت‌های مهمی که در این جریان مورد تعرض واقع شده حضرت زهرا است که از نتایج این تعرض، سقط فرزند ایشان است. مساله مورد بررسی عبارت از این است که مسئولیت کیفری این جرم چیست؟ و بر عهده کیست؟ و چه نتایجی از آن حاصل می‌گردد؟ در پژوهش حاضر تلاش گشته، با ارائه اسناد روایی و تاریخی از منابع فریقین، ضمن شناسایی عوامل اصلی آن، مجازات جرم مذکور از منظر فقه را…

نویسنده: سید فاطمه هاشمی چکیده: در سبب نزول آیه ی اشتراء نفس دو نوع از روایات مطرح است: 1. روایاتی که سبب نزول آیه را در شأن امیرالمؤمنین علی علیه السلام و در لیلة المبیت ذکر کرده است. این روایات در کتب روایی شیعه و سنّی به گونه ی متواتر، نقل شده است. 2. روایاتی که سبب نزول آیه را در شأن برخی صحابه هم چون صهیب و ابوذر، یاد می کند. نویسنده ضمن بیان نمونه هایی از روایات هر دو گروه، به بررسی روایات گروه دوم پرداخته، سند و متن این روایات را مخدوش شمرده و نتیجه می گیرد…

نویسنده:  رحیم امرایی چکیده مقاله درباره رویدادهای تاریخ صدر اسلام پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بسیار گفته و نوشته شده است. نوشتار حاضر کوشیده است رفتار خواص جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) را در مواجهه با حق خلافت اهل‌بیت: در قالب محورهای زیر بررسی کند: توجیه و تأویل ادلّه قرآنی، جعل سبب نزول آیات، تحریف معنای آیات، توجیه و تأویل ادله حدیثی، تحریف لفظی و معنوی حدیث، توجیه خلافت با اجماع و شورا، جعل فضائل برای خلفا، و فرقه‌سازی. مقاله با این جمع‌بندی به پایان رسیده است که اختلاف شیعه و سنی در موضوع خلافت، تا حد زیادی…

نویسنده: محمد جواد یاوری چکیده مقاله: تأکید قرآن بر توجه به تاریخ و عبرت آموزی از آن سبب توجه مسلمانان به علم تاریخ و تاریخ نگاری گردید. تاریخ نگاری اسلامی در آغازین مرحله خود با سیره نگاری رونق گرفت. شیعیان نیز با وجود همه موانع، سعی خود را به کار بسته و علاوه بر نگارش سیره، در دیگر گونه های تاریخ نگاری از جمله مقتل­نگاری نیز تلاش کردند و آثار با ارزشی را به وجود آوردند. کتاب های مقتل­نگاری شیعیان، بیشتر بیان شرح حال شهادت امامان معصوم ˜ و شخصیت­های برجسته شیعه از جمله حجر بن عدی است. این نوشتار…

نویسندگان:  مهران اسماعیلی و زهرا زکی چکیده مقاله: تعارض گزارش‌های آماری در بررسی‎های تاریخی، یکی از مسائل دانش تاریخ و به ویژه تاریخ‎نگاری است. این مسئله زمانی اهمیت خواهد یافت که گزارش‌های آماری فراوانی از یک رویداد در دسترس باشد. درباره حادثه کربلا، گزارش‌های آماری فراوانی در منابع یافت می‌شود. یکی از این گزارش‌ها، شمار زخم‎های امام حسین علیه السلام است. براساس استقرای نویسنده، حدود چهارده گزارش آماری در این زمینه ثبت شده است که سازگاری آنها با یکدیگر دشوار است. نویسنده در این مقاله سعی می‎کند با استفاده از روش تاریخ‎گذاری گزارش و تفکیک گزارش‎های زخم از گزارش‎های پارگی…

نویسنده: محسن رنجبر حضور اهل بیت(علیهم السلام) در اولین اربعین شهادت امام حسین(علیه السلام) بر سر مزار آن حضرت در کربلا از مسائلی است که در قرون اخیر برخی محققان شیعه درباره آن تشکیک کرده اند. در مقابل، برخی دیگر از اندیشمندان، درصدد رد این تشکیک و اثبات اربعین اول شده اند. این نوشتار ابتدا به دلایل منکران اربعین اول پرداخته و در ادامه به پاسخ گویی آن ها می پردازد، سپس با استفاده از قراین و شواهد دیگر، دیدگاه موافقان اربعین اول را تأیید می کند. یکی از مباحث مهم تاریخ عاشورا که در این فصل درباره آن بحث…

میرحامدحسین نیشابوری هندی یکی از بزرگ پاسداران حریم ولایت در قرن سیزدهم هجری است. خاندان این علامه مجاهد همگی در علم و زهد و فضیلت سرآمدان روزگار خود و مدافعان مذهب حقه امامیه در جوامع اسلامی بویژه هندوستان بوده اند. کتاب شریف «عبقات الانوار فی مناقب الائمه الاطهار علیهم السلام» از شاهکارهای علمی و اعتقادی شیعه و برترین اثر علامه به شمار می رود. چكيده: ميرحامد حسين هندى (1246 ـ 1306 ق) از دانشمندان شيعه قرن سيزدهم در هند است كه كتاب «عبقات الانوار» او در اثبات امامت، جاوانه است. وى مجموعه‌اى از نامه‌ها و نوشته‌هاى متفرّقه خود را در…

(بررسی و تحلیل پیشگویی رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) از صلح میان دو گروه بزرگ مسلمان) نویسندگان:  منصور داداش‌نژاد و روح‌الله توحیدی‌نیا چکیده مقاله در میان روایات، دسته‌ای از روایات یافت می‌شود که شامل صلح امام حسن(علیه السلام) از زبان پیامبر است که در مجموعه‌های روایی اهل‌سنت به صورت گسترده انعکاس یافته است. براساس این روایات، رسول خدا(ص) از صلح میان دو گروه بزرگ از مسلمانان به‌وسیله امام حسن(علیه السلام) خبر داده است و این پیشگویی در سال ۴۱ هجری که به «سال جماعت» شهره شد، به وقوع پیوسته است. در این مقاله با هدف دستیابی به میزان صحت…

نویسنده: حسین حسینیان مقدم چکیده مقاله مقتل‌نگاری از شاخه‌‌های مهم تاریخ‌نگاری و مورد اعتنای همه فرق اسلامی است، که با تلاشی همگانی و رویکردهایی متفاوت بالنده شد. پژوهش حاضر مقتل‌نگاری را با رویکردی علمی ـ تحلیلی تا قرن سوم و با تکیه بر نقش اصحاب امامان شیعه^ بررسی می‌نماید. در این آمایش با استفاده از شیوه تاریخی، ذهن‌شناسی مؤلفان (به‌معنای نوعی راهیابی به آرا و تفکرات آنان، با مطالعه آثار و شرح حال‌‌ها برای گمانه‌زنی درباره شیوه نگارشی و رویکرد مؤلفان به مسائل تاریخی) و مقایسه آثار آنان، دو جریان حدیث‌نگر و تاریخ‌نگر مطالعه شده است و براساس منابع و…

نویسنده: رفیعی پور، سید عباس مبلغان، فروردین 1381 - شماره 27 (16 صفحه - از 36 تا 51) در زندگی پرفراز و نشیب امام زین العابدین علیه السلام نکات بسیار مهمی برای بحث و بررسی وجود دارد. در اینجا گوشه ای از نقش احیاگر سیدالساجدین حضرت امام زین العابدین علیه السلام را از کربلا تا شهادت در چند محور به صورت گذرا مورد بررسی قرار می دهیم 1 - بیماری امام سجاد علیه السلام 2 - نقش آن حضرت در زنده نگهداشتن قیام عاشورا 3 - حضور ایشان در جمع اسرای اهل بیت علیهم السلام 4 - خطبه های حضرت…

نویسنده: حسینی اجداد، سید اسماعیل گفتمان، نقدی ادبی است که به خوانش متون در تأویل های مختلف می پردازد و هدفش از یک سو، بیان زیبایی ها، تصویرگری ها و تأثیر بر خواننده می باشد؛ و از سوی دیگر، متون ادبی به واسطۀ چند لایه بودنش، با تأویل ها و تفاسیر مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است؛ ازاین رو، باید با مقیاس های اقناعی، فنون گفتمان، چگونگی تبلور و شکل بندی معنا و پیام واحدهای زبانی در ارتباط با عوامل بافت متنی (درون زبانی) و بافت موقعیّتی (بیرون زبانی) آشنایی داشته باشد تا بتواند در اقناع مخاطبان از چگونگی…

نویسندگان: رمضان محمدی محمد محمدی فر منبع: تاریخ اسلام سال هجدهم تابستان 1396 شماره 2 چکیده «رجز»، به عنوان یک گونه ادبی و ساده ترین نوع نظم، دارای مضامین و کاربردهای مختلفی بوده است. رجز که در شکل های ابتدایی خود برای راندن شتر، بیان نیکی ها و توصیه های اخلاقی به کار می رفت، به تدریج جهت بیان: مفاخره ، هجو، دشنام، جنگ و نزاع، فخرفروشی و آوازهای کوتاه حماسی مورد استفاده قرار گرفت. هدف مقاله حاضر، کشف و وصف چگونگی تطور ذکر رجزهای شهدای کربلا به عنوان یکی از مهم ترین و کم نظیرترین رجزهای مربوط به رویدادهای…

نویسنده: کرمانی، نجمه سرزمین شام چهل سال زیر سیطره سلطنت معاویه بود و اهالی آن با شایعه ها و تبلیغات سوء بنی امیه علیه خاندان وحی خو گرفته بودند. از روزی که شامیان به اسلام گرویدند، حکمرانان فاسقی همچون معاویه و پسر فاسقش یزید بر آنان حکم رانده بود. در واقع، اسلامِ آنان از بنی امیه به ارث رسیده و تربیت یافتگان حکومتی سراسر فساد و تزویر بودند. تا آنجا که معاویه، صد هزار نفر از آنان را در جنگ صفین علیه امیرمؤمنان علی علیه السلام شوراند. او چنان پرده ای از دورویی و نفاق بر دل آن مردم افکنده…

نویسنده: هادی منش، ابوالفضل منبع: دی و بهمن 1386 - شماره 99 (21 صفحه - از 53 تا 73) کوفه در گذرگاه تاریخ کوفه در لغت به معنای توده ریگ و ریگزار است. گفته اند: کوفه را به این دلیل به چنین نامی خوانده اند که مردم به آن روی آوردند و در آن مانند توده بزرگی از ریگ به هم پیوستند. کوفه شهری است در بین النهرین با پیشینه ای دور و باستانی بر کرانه رود فرات. گویا کوفه پیش تر قصبه ای بوده و در زمان خلافت عمر به شهر تبدیل شده است و شهر شدن آن با…

نویسنده : غلام­ احیا حسینی منبع: مجله  تاریخ اسلام  نهم فروردین ماه سال 1388 شماره سی و هفتم مقاله حاضر با هدف معرفی و شناخت تحقیقات صورت گرفته در موضوع عاشورا و عاشورا پژوهان در یکصد سال اخیر در غرب نگارش یافته است. در نوشتار حاضر ابتدا به سیر مطالعات اسلامی و مطالعات شیعی اشاره شده است. سپس چندتن از عاشوراپژوهان برجسته غربی و تحقیقات صورت گرفته در این موضوع معرفی گردیده است. در ادامه پایان نامه ها و کنفرانس­هایی که در غرب به موضوع عاشورا توجه داشته اند مورد تحقیق قرار گرفته است. شناخت وی‍ژگی های عاشورا پژوهی غربیان…

نویسندگان: نیره پورحمزه خردمرزی سیده فاطمه حسینی منبع: پژوهشگاه علوم انسانی چکیده : عزاداری برای سیدالشهداء (علیه السلام) یکی از بزرگ‌ترین مصادیق بزرگداشت شعائر الهی است. در حقیقت یکی از مهم‌ترین امتیازات جامعه شیعه، برخورداری از چشمه پر فیض نورانیت و معنویت عاشوراست. این چشمه جوشان از نخستین روزی که موضوع یادکرد مصیبت امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش مطرح شد جریان یافت و تا امروزه همچنان جاری است و پس از این هم ادامه خواهد داشت. اما در طول تاریخ همواره کسانی بوده‌اند که علی‌رغم اینکه ادعای اسلام داشته‌اند، با اقامه عزا بر آن حضرت مخالف بوده‌ و آن را…

نویسندگان: سید حسن فاطمى منبع: تاریخ پژوهان 1384 شماره 4 چکیده چرا کوفیان با امام على، امام حسن و امام حسین علیهم‏السلام بى‏وفایى کرده و پیمان شکستند؟ چه شرایطى برکوفه حاکم بود که موجب این رفتارها شد؟ آیا کوفیان مردمانى با ویژگى‏هاى منحصر به فرد بودند؟ آیا آن‏ها منافق بودند؟ شنیده‏ها حکایت از آن دارد که آنان مردمانى بى‏ایمان، بدذات، دورو و دشمن اهل‏بیت علیهم‏السلام بودند. البته برخى پژوهشگران، آنان را از این امور تبرئه مى‏کنند و بر این باورند که شرایطى به‏وجود آمد که آنان قدرت عمل به پیمان خود را نداشتند و عموم مردم وقتى در موقعیت مشابه…

نویسندگان: محسن حیدرنیا، زهرا گرامی در این مقاله ضمن بررسی شخصیت حضرت علی اکبر (علیه السلام) به تبیین نقش برجسته ایشان در حادثه بزرگ کربلا بر مدار موضوع حق، پرداخته شده است. اگرچه علی اکبر (علیه السلام) فرزند ارشدِ امام حسین (علیه السلام) از نقش مهمی در جای جای این حادثه برخوردار است، اما گویی دغدغه اصلی او حق طلبی است. او، وقتی خود و خانواده ارجمند و دوستان خود را در آستانه مرگ حتمی می بیند، تنها با طرح یک سؤال عمیق، متفکرانه و هوشمندانه از قهرمان اصلی کربلا یعنی پدر و امامش، حسین (علیه السلام)، همه نقش اساسی…

روز بیست و چهارم ذی الحجه در تاریخ اسلام، روزی بسیار مهم و سرنوشت ساز است، روزی است که بر اثر یک حادثه کوچک، ولی بسیار عظیم و دارای اهمیت، یکی از آیات الهی بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد. در اثر نزول همین آیه، پیامبر صلی الله علیه و آله پرده از یک مسئله بسیار مهم برداشت و جریان خاتم بخشی علی علیه السلام را به اطلاع مردم رساند. آیه ای که نازل شد، آیه ولایت بود و خبر مهم، اعلام ولایت و جانشینی امیرمؤمنان علیه السلام بود، که پیامبر صلی الله علیه و آله از…