نویسندگان:  محمدرضا حاجی اسماعیلی و زهره کیانی منبع:  پژوهشنامه علوی سال پنجم بهار و تابستان 1393 شماره 9 چکیده غدیر را باید ثمره نبوت و میوه رسالت و تعیین کننده خط مشیّ مسلمانان تا قیامت دانست، نه فقط یک واقعه تاریخی؛ اگرچه برخی همواره برآنند که از فروغ این حقیقت تابناک، کاسته و با طرح پرسش هایی بی اساس، آن را مخدوش و یا به گونه ای مورد پسند خود تفسیر کنند. پژوهش حاضر در راستای نقد آرای عثمان خمیس در کتاب نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام و پاسخگویی به اصلی ترین پرسش های پیرامون غدیر، همانند: موقعیت جغرافیایی…

نویسندگان:  ابوالفضل حری منبع:  مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال دوم تابستان 1397 شماره 2 (پیایی 6) چکیده این جستار، مسألة وصایت مندی در خطبة غدیر را از منظر تحلیل متن و گفتمان پیشنهادی فرکلاف بررسی می کند. ابتدا این پرسش مطرح می شود که خطبة غدیر به مثابه گفتمان شفاهی چه ویژگی ها و کارکردهایی دارد و پیام اصلی خطبه را که اعلام وصایت و ولایت علی (علیه‌السلام) است، چگونه می توان از این منظر تبیین و توجیه کرد. پس از اشاره به پیشینه ای مختصر، از مبانی نظری بحث یعنی تحلیل متن و گفتمان سخن به میان می…

گونه شناسی و روش شناسی روایات تفسیری امام باقر علیه السلام نویسندگان:  سید یوسف محفوظی، قاسم بستانی و نصره باجی منبع:  سراج منیر سال ششم پاییز 1394 شماره 20 چکیده: ائمّة اطهار(علیه السلام) مفسّران راستین قرآن کریم هستند. آنچه امام معصوم دربارة قرآن تفسیر می نماید، همان سخن قرآن است؛ چراکه آنان قرآن ناطقند وعلم تفسیر آن را از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اخذ کرده اند. از آنجا که آن بزرگواران داناترین این افراد به معارف قرآن بعد از آن حضرت(صلی الله علیه وآله) می باشند، در این تحقیق بر آن شدیم تا به روایات امام باقر(علیه السلام) در…

نویسندگان:  طاهره ناصری علی محمد ولوی منبع:  تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز 1394 شماره 27 (پیاپی 117) چکیده قریب به هزار و پانصد سال تاریخ اسلام ، بیانگر آسیب های فراوانی است که به خاطر غالیان و رواج اندیشه های غالیانه ، متوجه این دین شده است . اینکه غلو چیست و شاخصه های آن کدامند بحث ها و چالش های فراوانی را باعث شده و می شود . از جمله بهترین افرادی که می توانند شاخصه های دقیقی برای این پدیده حساس دینی مشخص و نحوه برخورد با آن را تعیین کنند، معصومین (علیهم السلام) می باشند…

امام رضا علیه السلام و فرقه واقفیه نعمت الله صفری فروشانی- زهرا بختیاری پژوهش های تاریخی سال چهارم تابستان 1391 شماره 14 چکیده: پس از شهادت امام موسی کاظم(علیه السلام) در سال 183 هـ .ق ، عواملی دست به دست هم داد تا عده ای، ایشان را آخرین امام و قائم و مهدی بدانند و بر این اساس، بر ایشان توقف نمایند و امامت امام رضا(علیه السلام) و سایر امامان معصوم پس از ایشان را نپذیرند. توقف کنندگان بر امام کاظم(علیه السلام)، خود به گروه هایی تقسیم شدند که در مواردی چون چگونگی رحلت و غیبت و ظهور و قیام…

نویسندگان:  حسن حضرتی نفیسه فلاح پور منبع:  مجله تاریخ اسلام سال دهم تابستان 1388 شماره 38 چکیده موضوع پایان تاریخ که از آموزه های ادیان و مذاهب مختلف آن از جمله تشیع اثنی عشری است، در دوران معاصر نیز مورد توجه ویژه اندیشمندان مغرب زمین قرار گرفته است. فوکویاما از نظریه پردازانی است که اندیشه های او در این زمینه آوازه یافته است. در این مقاله پایه های نظری مهدویت در سپهر اندیشه ای تشیع اثنی عشری با نظریه پایان تاریخ فوکویاما در محورهای زیر مقایسه شده است: قانونمندی تاریخ، تکامل تاریخ، کرامت انسان و سرانجام چیستی و ویژگی های…

نویسندگان:  مجید احمدی کچایی منبع:  تاریخ اسلام سال پانزدهم پاییز 1393 شماره 3 (پیاپی 59) چکیده مقاله حاضر به دنبال باز شناخت گونه های متنوع فرقه های غالی الوهیت انگار در دوره امام صادق(علیه السلام) و چگونگی مواجهه آن حضرت(علیه السلام) با ایشان است. گروه های غالی در این دوره به تدریج، باورهای ابتدایی و پراکنده خویش را منسجم ساختند. یکی از علت های مهم رشد غالیان، شرایط سیاسی آن زمان بود بدین معنی که نزاع میان امویان و عباسیان شرایطی را به وجود آورد که فرقه های غالی با خیالی آسوده به تبلیغ انگاره های خود بپردازند. در طول…

محمدجواد مروجی طبسی منبع:  فرهنگ کوثر 1382 شماره 59 مدخل بر اساس برخى روایات و احادیث اسلامى، گروهى از مردم جزو «ابدال» هستند؛ یعنى آنهایى که هرگز زمین از وجود پربرکتشان خالى نمى‏ماند. بدین جهت، برخى مى‏پرسند که اینان چه کسانى هستند، چند نفرند، از کدام شهر و دیار مى‏باشند، ویژگى‏هاى آنان کدام است، در کجا زندگى مى‏کنند، و آیا در زمان غیبت امام مهدى (علیه‏ السلام) نقشى دارند یا نه؟ ابدال کیانند؟ در این که ابدال چه کسانى هستند، نظرها متفاوت است که ذیلاً اشاره مى‏شود: 1. جانشینان پیامبران یک نظر این است که ابدال، اوصیا و جانشینان پیامبران…

محمدجواد طالبى چارى منبع:  معرفت سال بیست و چهارم آذر 1394 شماره 216 ویژه کلام چکیده: مسئله امامت و شبهات مربوط به آن، اختصاص به زمان، مکان و فرقه خاص ندارد، و به لحاظ ارتباط و نقش این موضوع با اعتقادات مسلمانان، شبهات و مباحث جدیدى مطرح مى شود که لازم و ضرورى است محققان در همه ادوار به آن بپردازند. اهداف این تحقیق، تبیین مفهوم امامت به معناى شیعى، با توجه به مفاد و شأن نزول آیه انذار، براى شناخت میزان انطباق دیدگاه شیعه در این مسئله، با قرآن کریم بوده است. پاسخ به شبهات مربوط به امامت، عمدتا…

محمدتقی سبحانی نشریه نقد و نظر، دوره 14، شماره 56، زمستان 1388 چکیده شهید اول و شهید ثانی در فرهنگ ما همواره به دانش فقه مشهور بوده‌اند و ابعاد فکری و کلامی آن دو چنان که باید مورد تحقیق قرار نگرفته است. شهیدین از منظر فقهی کاملاً همسو و هماهنگ نشان می‌دهند و شهید ثانی در قالب و قامت شارح و مفسر بزرگ اندیشه‌های فقهی شهید اول نمودار می‌شود. اما از منظر کلامی و اعتقادی میان آنان تفاوتی چشمگیر وجود دارد که جز با رجوع به میراث کلامی شیعه در گذشته‌های دورتر قابل شناسایی نیست. این مقاله با گذر به…

 علی الله بداشتي چکیده:   يكي از مسايلي كه بعد از رحلت پيامبر بزرگ اسلام محل بحث و نزاع مسلمانان واقع شد مساله جانشيني رسول گرامي اسلام بود، از آنجايي كه محمد بن عبداله (ص) رسول خدا و خاتم النبيين است آيا ضروري است باز جانشيني براي رهبري مردم داشته باشد يا آن گونه كه خوارج بعدها مطرح كردند كتاب خدا كافي است و كسي حق امارت و حكومت بر مردم را ندارد؟ نگارنده در اين مقاله بعد از بحثي كوتاه در معناشناسي واژه «امام» به اثبات اصل ضرورت وجود امام از نگاه متكلمان فرقه هاي اسلامي بويژه متكلمان اماميه و…

چکیده: با بررسی منابع شیعی عصر غیبت صغرا، درمی یابیم که این دسته از منابع، نسبت به شبکه وکالت و خصوصاً وکلای اربعه توجه ویژه ای نداشته اند و در موارد بسیاری حتی نامی از وکلا به میان نیاورده اند. شاید این امر، برآمده از فضای سیاسی آن عصر باشد؛ جوی که به شدت علیه شیعیان غلیان پیدا کرده بود و حکومت عباسی را علیه شیعیان تحریک می کرد. از جمله عوامل تحریک کننده می توان به قیام صاحب زنج، قرامطه، تشکیل حکومت های شیعی علویان در طبرستان و فاطمیان در مصر اشاره کرد. این عوامل سبب شد که عالمان…

مقاله ای از نعمت‌الله صفری فروشانی، مجید احمدی کچایی چکیده: در نیمه سده‌های سوم و چهارم هجری، شیعیان با دو مسئله اساسی روبه رو شدند؛ نخست شیعیان امامی از دیدار امام خویش محروم ماندند و جریان غیبت برای امامشان پدید آمد. در عرصه سیاسی نیز دولت‌هایی نوظهور در جهان اسلام به وجود آمدند که گرایش آشکاری به تشیع داشتند و بیشتر این دولت ها بر این گمانه تکیه داشتند که باید باورهای شیعیان در عرصه اجتماعی حاکم شود؛ حتی برخی از آنان آشکارا مدعی امامت امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) بودند. به همین دلیل این گمانه تقویت می‌شد…

مقاله ای از علی احمدی میانجی، مهدی ناصری چکیده: نویسنده در پاسخ به نامه و درخواست دکتر محمد حمید الله حیدرآبادى در سال ۱۳۸۷ قمرى، نصوص امامت امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر امامت امام حسن مجتبى (علیه السلام) را در چند گروه نقل مى‌کند: اوّل، اخبار کلی امامت؛ مانند حدیث ثقلین و سفینه. دوم، اخبارى که نصب بر امامت دوازده امام را به ‌اجمال مى‌رساند. سوم، اخبارى که نام دوازده امام را به‌ صراحت یاد مى‌کند. چهارم، اخبارى که به ‌طور خاص مربوط به حسنین (علیه السلام) است. پنجم، اخبارى که در کلمات امام حسن مجتبى (علیه السلام) آمده است.…

مقاله ای از مهدی مردانی چکیده: در خطبه ۲۲۸ نهج‌البلاغه تعبیرهای ستایش گرانه و اوصاف مبالغه‌آمیزی به‌کاررفته که به گمان بعضی درباره خلیفه دوم بوده است. این احتمال موجب گردیده که شماری از بزرگان شیعه و سنی به‌نقد و بررسی این خطبه جنجال‌برانگیز بپردازند و درستی یا نادرستی این نظریه را موردنقد قرار دهند. آنچه در این مقاله سامان‌یافته، بررسی خطبه یادشده از سه منظر هویت شخصیت توصیف‌شده، صحت انتساب خطبه به امام علی (علیه السلام) و نیز اعتبار سنجی تأیید امام (علیه السلام) نسبت به ستایش صورت گرفته است که با رویکردی تاریخی و متن شناسانه به بحث گذاشته‌شده…

مقاله ای از: رضا فرشچیان چکیده: روایات بسیاری از شیعه و اهل سنت نشان می‌دهد که امام علی (علیه السلام) در آغازین روزهای درگذشت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله)، بنابر سفارش آن حضرت، قرآن را در مجموعه‌ای گرد آورد، این مجموعه که به «مصحف علی (علیه السلام)» نام بردار است، دربردارنده تأویل و تفسیر آیات قرآن، محکم و متشابه و اسباب النزول بوده است و آیه‌های منسوخ پیش از آیات ناسخ قرار داشته‌اند و به همان‌گونه، آیات مکی پیشتر از آیه‌های مدنی بوده است. برخی از محققان مسلمان بر این رأی هستند که مصحف بر اساس ترتیب نزول…

محمد امین انسان چکیده: امامت و نحوه موضع‌گیری در قبال آن، حقیقتی است که نه تنها خط مشی انسان را در طول حیات دنیوی معین می‌کند، بلکه سرنوشت آینده او را نیز ترسیم خواهد نمود. امامت از وظایف امام است و این امری حیاتی است که در هر برهه‌ای از زمان باید مورد کندوکاو قرار گیرد و به شبهات پیرامون آن پاسخ داده شود، لذا امام رضا علیه السلام در بیانی فرمودند: "به راستی امامت، جلیل القدرتر، عظیم الشأن‌‏تر، والاتر، منیع‌‏تر و عمیق‌تر از آن است که مردم با عقول خود آن را درک کنند. نظر به اهمیت موضوع امامت…

مریم صانع پور چکیده: مطالعات شیعه شناسانه غرب که در قرن نوزدهم آغاز شد در قرن بیستم با روندی منظم ادامه یافت. این پژوهش‌ها به تناسب رویکردهای استعماری و سوژه محور مدرنیته غربی ابتدا با معیارهای اروپایی مورد بررسی قرار می‌گرفت واز واقع نمایی کمتری برخوردار بود؛این رویکرد تا سال‌های اخیر ادامه داشت؛ روش تاریخ‌نگارانه مونتگمری وات چنین رویکردی دارد. اما در قرن بیست و یکم یعنی دوره پسا استعماری،پدیدار شناسانی مانند ‌هانری کوربن از معیارهای جوامع مورد پژوهش،برای ارزیابی ادیان آن جوامع استفاده کردند و به این ترتیب دین پژوهی‌ها از نتایجی واقعی‌تر برخوردار شد. کوربن در دین پژوهی…

نویسنده: توفیق اسداف دانش آموخته دکتری حکمت ودین پژوهی جامعة المصطفی العالمیة مجله پیام مبلغ - بهار وتابستان ۱۳۹۰ - شماره ۶ چکیده: بنابر مفهوم برخی از آیات قرآن کریم، خداوند متعال هیچ موقع روی زمین را بدون امام هدایتگر نمی گذارد. این مسأله در آیات شریفه به صورت های مختلف مطرح شده است که ما در این تحقیق بعضی از آنها را با استناد به تفاسیر فرقین ذکر کرده وبه بررسی دلالتشان پرداخته ایم وسپس توضیح داده ایم که این مسأله با غیبت امام زمان عجل الله فرجه تضاد ندارد. دیباچه بنابر آموزه های قرآن کریم ومکتب اهل البیت…

نویسنده: آیت الله امامی کاشانی مجله مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید - شماره ۲ چکیده: ﴿یا أیّها العزیز مسّنا وأهلنا الضرّ وجئنا ببضاعة مزجاة فأوف لنا الکیل وتصدّق علینا إنّ الله یجزی المتصدّقین﴾ (یوسف: ۸۸). حمد وسپاس خداوند منّان را که توفیق یافتم به مناسبت بزرگداشت محقّق عالی مقام ومحدّث بزرگ شیخ مفید (قدّس سرّه) دربارهء غیبت حضرت بقیّة الله فی الأرضین (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) مقاله ای بنویسم. یکی از آثار ارزندهء شیخ مفید (رضوان الله تعالی علیه) رسالهء: «الفصول العشرة فی الغیبة»(۱) است. در این رساله، ده ایراد وشبهه به عنوان ده فصل ذکر نموده است وبرای…